Het was de zaterdag na Hemelvaartsdag. Twee jaar geleden vloog ik op die dag van Dublin terug naar Duitsland. In de rijen om me heen een groepje Duitsers in opperbeste stemming. “Wat ze zo in Dublin hadden gedaan?”, was mijn nieuwsgierige vraag. Bij het antwoord klapperden mijn oren: “Een stedentrip van een paar dagen. Vanwege Vaderdag.” Toch leuk als je op de terugweg van een congres voor interculturele trainers meteen weer wordt ondergedompeld in de Nederlands-Duitse cultuurverschillen!

De manier waarop in Nederland en in Duitsland Vaderdag wordt gevierd, verschilt hemelsbreed. Dat begint met de dag waarop. Is het in Nederland Vaderdag op de derde zondag in juni, in Duitsland is Hemelvaartsdag de dag waarop vaders in het zonnetje worden gezet. Of … zichzelf in het zonnetje zetten.

Echte mannendag

Waar Nederlandse vaders over het algemeen worden verrast met ontbijt op bed, een cadeautje en een dag lang veel aandacht, is Vadertag in Duitsland namelijk een echte ‘Männertag’.

Het is de dag waarop mannen er met hun vrienden op uittrekken en iets ondernemen, variërend van een sportieve wandeling tot een meerdaagse stedentrip of een tochtje met een rijtuig of ‘Bollerwagen’. Die is vaak rijkelijk gevuld met alcoholische inhoud – in een bolderwagen is dat nu eenmaal makkelijk meenemen! Het belangrijkste doel: een leuke tijd met vrienden, vrij van ‘vaderlijke verplichtingen’.

Een heel andere invulling van Vaderdag dus, die eind 19e eeuw in Berlijn begon en sindsdien tot een bijzonder populaire traditie is uitgegroeid – vooral bij mannen natuurlijk ? De hoge alcoholconsumptie op die dag heeft echter niet alleen ‘feucht-fröhliche’ kanten: op Hemelvaartsdag-Vaderdag zijn er meer opstootjes en helaas ook duidelijk meer verkeersongevallen.

Andere traditie

Waarom wordt Vaderdag in Duitsland op Hemelvaartsdag gevierd, terwijl het in veel andere landen de derde zondag in juni is? Dit heef te maken met het verschil in oorsprong. In Duitsland is Vaderdag geworteld in de christelijke traditie: Hemelvaart is de dag waarop Jezus terugkeert naar zijn Vader in de hemel. Daarom vonden de eerste Vaderdagvierders dit de meest passende dag.

In Nederland en veel andere landen is Vaderdag – net als Moederdag – overgewaaid uit Amerika, waar de ideeën voor deze speciale dagen ter ere van vader en moeder in het begin van de 20e eeuw werden gelanceerd. De eerste Vaderdag in Nederland was in oktober 1937, veel later dus dan in Duitsland. In 1948 werd de Nederlandse Vaderdag verplaatst naar de derde zondag in juni.

Gevalletje cultuurverschil

En waarom heeft Vaderdag in Duitsland zo’n ander karakter dan in Nederland? Volg je de theorie van de Nederlandse cultuurwetenschapper Geert Hofstede, dan kom je uit bij het verschil tussen de feminiene Nederlandse en de veel masculienere Duitse samenleving. Inderdaad past een ‘papa-verwendag’ goed bij de sociaal-cultureel bepaalde sekserol van Nederlandse mannen, van wie wordt verwacht dat ze bescheiden en zorgzaam zijn en veel tijd met hun gezin doorbrengen. In Duitsland worden mannen geacht zich meer bezig te houden met prestaties buitenshuis en daarbij assertief en competitief te zijn. Dit sluit prima aan bij een dagje op pad met vrienden. Daarbij moet gezegd worden dat er inmiddels ook een tendens is om Vaderdag meer een familiekarakter te geven.

Deze verklaring helpt echter niet als je kijkt naar andere landen waar ook Vaderdag wordt gevierd en die op de masculiniteitsschaal van Hofstede niet onderdoen voor Duitsland. Dan zie je dat Vaderdag in die landen toch vooral op de Amerikaanse leest is geschoeid, inclusief het idee van ‘papa verwennen’. De Duitse Vaderdag is uiteindelijk een heel speciale mix van religieus-traditionele en sociaal-culturele elementen – daar kan geen interculturele theorie tegenop!